MPUMALANGA – Die Emalahleni- plaaslike munisipaliteit is deur die Mpumalanga-hooggeregshof met R650 miljoen beboet, nadat hulle skuldig gepleit het op verskeie oortredings van die nasionale omgewingsbestuurswet, asook die nasionale waterwet.
Volgens Monica Nyuswa, woordvoerder van die nasionale vervolgingsgesag (NVG), het die hof bevind dat die munisipaliteit onder meer skuldig is aan onwettige afvalverwydering, versuim om die vereistes van hul watergebruikspermit na te kom, ernstige omgewingsbesoedeling te veroorsaak, waterbronne te besoedel, nie aan omgewingsmagtigings te voldoen nie, en nakomingskennisgewings en hofbevele te ignoreer.
Tussen Maart 2019 en Maart 2025 het die munisipaliteit deur nalatigheid onbehandelde riool laat oorloop vanuit munisipale rioolmangate. Hierdie riool het in ’n sytak van die Olifantsrivier beland, wat in stryd was met die vereistes van hul watergebruikspermit. Die besoedeling het ’n groot gebied geraak, insluitend die Ferroglobe Silicon Smelters, Witbankdam, die Naawpoortspruit, Steenkoolspruit, die Klein Olifantsrivier en uiteindelik die Olifantsrivier self.
Na talle klagtes van die gemeenskap is ’n ondersoek ingestel deur die Groen Skerpioene van die departement van landbou, landelike ontwikkeling, grond en omgewingsake, asook die Blou Skerpioene van die departement van water en sanitasie. Die ondersoek het tot die hofsaak gelei. In die hof het die munisipaliteit, deur sy munisipale bestuurder, ’n pleit-en-vonnisooreenkoms met die staat aangegaan.
Beauty Cibangu, staadsadvokaat, het tydens vonnisoplegging beklemtoon dat die oortredings ernstige gevolge vir die ekosisteem en openbare gesondheid gehad het, insluitend moontlike gesondheidsrisiko’s, omgewingsagteruitgang en ekonomiese verliese vir die gemeenskap.
Die hof het al die aanklagte saam oorweeg en ’n boete van R650 miljoen opgelê of, alternatiewelik, 10 jaar tronkstraf. Van die boete is R150 miljoen of drie jaar gevangenisstraf opgeskort vir vyf jaar, mits die munisipaliteit nie weer skuldig bevind word aan soortgelyke oortredings nie. Die res van die boete, R500 miljoen, moet gebruik word om die afvalwaterinfrastruktuur teen April 2031 te herstel en op te gradeer.
Daarbenewens moet die munisipaliteit teen 31 Maart 2026 bewyse van uitgawes en omvattende tegniese en omgewingsverslae oor die Emalahleni-, Ogies-, KwaGuqa- en Ga-Nala-afvalwateraanlegte aan die relevante departemente voorlê.
Nyuswa sê die uitspraak word verwelkom en beklemtoon dat die NVG omgewingsmisdade sonder vrees of vooroordeel sal vervolg. Sulke misdade dra by tot klimaatsverandering, water- en lugbesoedeling en hou ernstige risiko’s vir die omgewing en openbare gesondheid in.
